Metody kija i marchewki z jednej strony odchodzą do lamusa, ponieważ dowody naukowe potwierdziły nam, że stanowią one duże zagrożenie dla rozwijającego się u dzieci – i jeszcze chwiejnego – poczucia własnej wartości oraz systemu regulacji emocjonalnej.

Z drugiej strony, jeśli jesteś rodzicem, to wiesz, że w sytuacjach podbramkowych trudno jest jednak nie uciekać się nagród i kar. Bo jak w takim razie sprawić, aby dziecko raz dwa ubrało się rano i wyszło do przedszkola? Albo aby wieczorem umyło zęby lub sprzątnęło po sobie zabawki? W chwilach desperacji rzucenie krótkiego „jeśli tego nie zrobisz to nie będzie deseru / bajki” wydaje się proste i skuteczne.

Jednak nagrody i kary mają krótkie nogi. Dlaczego? Dzieci przychodzą na ten świat z otwartością by poznać i „wpasować” się w zasady, które tu panują. Do systemu nagród i kar mogą dostosować się tylko na dwa sposoby, w formie:

❌ uległości lub

❌ buntu.

Oba scenariusze są niepokojące.

❌ Jeśli twoje dziecko wpadnie w uległość – to nie oczekuj, że w przyszłości (zarówno nastoletniej, jak i dorosłej) będzie miało swoje zdanie, będzie umiało je asertywnie wyrazić, czy też konstruktywnie zadbać o swoje granice i zaspokojenie potrzeb. Raczej będzie potulnie wykonywało polecenia innych osób i tak, jak w dzieciństwie – będzie ulegało naciskom po to, by nie robić problemów.

❌ Jeśli trafi ci się dziecko temperamentalnie buńczuczne – to nie oczekuj łatwej przeprawy przez rodzicielstwo. Z takim dzieckiem, stosując kary i nagrody, możesz utknąć w wiecznej walce. Takie dziecko bardzo szybko zacznie bowiem stosować twoją broń przeciwko tobie. Jest duża szansa, że usłyszysz od niego: a co mi dasz, jeśli to zrobię? albo po prostu nie przestanie płakać i krzyczeć, dopóki nie otrzyma tego, czego pragnie.

Czy dzieci mogą wziąć odpowiedzialność za taki stan rzeczy?!

Oczywiście, że nie. One tylko dopasowują się do rzeczywistości, w której przyszło im egzystować. Od ich temperamentu zależy, czy wpadną w przegródkę uległości czy buntu – jednak żadna z nich na dłuższą metę nie będzie dla nich służąca. Więc jeśli Twoim celem jest wychować dziecko pewne siebie i wierzące w swoją wartość, to warto abyś pomyślała o tym, jaka jest alternatywa do nagród i kar oraz nauczyła się sensownie wdrażać ją w życie.

Eliminacja nagród i kar nie oznacza bynajmniej rodzicielstwa, w którym dzieci wchodzą ci na głowę i wszystko im wolno! Absolutnie nie! Choć często to właśnie tego boimy się najbardziej słysząc o alternatywach do tradycyjnego wychowania.

Ja chciałabym jednak przedstawić Ci coś zupełnie innego. Jest to rodzicielstwo, które bazuje na:

👉 przywództwie dorosłych – czyli jasnym i klarownym zaznaczaniu granic, których dzieci potrzebują, by czuć się bezpiecznie oraz

👉 równej godności – czyli traktowaniu potrzeb dzieci i dorosłych jako równoważnych, to bardzo ważne, aby nie popadać tu w żadną skrajność, czyli nie stawiać na piedestale dzieci, ale też nie naruszać ich godności